Nacht van de filosofie
Amsterdam

In de afgelopen jaren is het aantal volwassenen met een psychische aandoening enorm gestegen: maar liefst een op de vier Nederlanders heeft geestelijke problemen, voornamelijk angst en depressie. De stijging is het grootst bij jongvolwassenen, waar de aantallen verdubbeld zijn. Volgens de Vlaamse psychoanalyticus Paul Verhaeghe is de belangrijkste oorzaak de alsmaar toenemende ongelijkheid tussen mensen. In de toekomst ziet hij de geestelijke gezondheid hierdoor nog verder dalen. De ongelijkheid zorgt overigens niet alleen voor geestelijke problemen bij armeren, maar ze treft alle lagen van de bevolking. Verhaeghe geeft een brede analyse van dit probleem.

—

Paul Verhaeghe is emeritus hoogleraar aan de Universiteit Gent. Daarnaast is hij praktiserend psychoanalyticus. Hij is auteur van verschillende boeken over mens en maatschappij, waaronder Liefde in tijden van eenzaamheid, Identiteit, Autoriteit en Intimiteit. Recent verscheen Onbehagen (2023). Zijn werk is in meerdere talen vertaald.

Tijdens de Nacht van de Filosofie zal de eerst aflevering van het HUMAN TV-programma Het Filosofisch Kwintet worden opgenomen. Daarin gaat het over democratie versus rechtsstaat, die onlosmakelijk met elkaar verbonden lijken, maar steeds meer (van de Verenigde Staten tot Slowakije, van Brazilië tot Hongarije) op gespannen voet met elkaar staan. Wat als een meerderheid van de kiezers principes als vrijheid van meningsuiting of het verbod op discriminatie wil veranderen? Moet de kiezer soms tegen zichzelf in bescherming worden genomen? Mogen kiezers de rechtsstaat om zeep helpen?

Presentator Arnon Grunberg onderzoekt deze vraag met o.a. jurist Ybo Buruma, historicus Ewoud Kieft en jurist Ingrid Leijten. Grunberg: “In Het Filosofisch Kwintet wordt luisteren nog gewaardeerd, is stilte geen schande en ruzie geen einddoel, al geloven we ook niet dat consensus de weg is naar het paradijs”.

Kom op tijd, na aanvang geen toegang meer in verband met de opnames.

—

Arnon Grunberg is schrijver en columnist. Hij debuteerde met de roman Blauwe maandagen, waarvoor hij werd bekroond met de Anton Wachterprijs. Hij won twee keer de AKO literatuurprijs, twee keer de Gouden Uil en één keer de Libris Literatuurprijs. Zijn werk is in 30 talen vertaald. Grunbergs oeuvre is in 2009 bekroond met de Constantijn Huygensprijs en in 2022 met de P.C. Hooft-prijs en de Johannes Vermeer Prijs.

Grunberg heeft een grote filosofische interesse en schreef onder meer in 2005 het Essay van de Maand van de Filosofie. Fotografie: Sander Voerman

Ingrid Leijten is hoogleraar staatsrecht aan de Universiteit van Tilburg. Ze promoveerde op de bescherming van sociale rechten en doet onderzoek naar de bescherming van grondrechten in de moderne rechtsstaat.

Jonathan Soeharno is hoogleraar Rechtspleging in rechtsfilosofisch perspectief aan de Universiteit van Amsterdam.

Ewoud Kieft is historicus en schrijver van het boek Vechten voor Democratie, waarin hij een pleidooi houdt voor een levendige democratische cultuur. Eerder schreef hij Oorlogsenthousiasme en Het Verboden Boek, over de aantrekkingskracht van oorlog en het nazisme. 

Ybo Buruma is jurist, gespecialiseerd in strafrecht. Hij is raadsheer in de Hoge Raad der Nederlanden, en emeritus hoogleraar Rechtsstaat aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Momenteel schrijft hij een boek over de geschiedenis van de rechtsstaat. 

De hele dag door doen we het, bewust of onbewust: hokjesdenken. Het vermogen te generaliseren is een van de meest waardevolle eigenschappen van onze hersenen. Het is nodig om de complexe informatie die iemand binnenkrijgt te versimpelen, zonder deze eigenschap zouden mensen waarschijnlijk niet goed kunnen functioneren. Maar tegelijkertijd leidt hokjesdenken tot misverstanden en discriminatie. Wanneer is hokjesdenken 'fout' en wanneer is deze 'goed'? Hoe ziet de kunst van het hokjesdenken er uit? 

—

Dilara Bilgiç is schrijver, moderator en publicist. Haar debuut, De Black Box Democratie, een filosofisch essay over de polarisatie in onze democratie trok de aandacht van Mark Rutte waarna ze werd uitgenodigd voor een gesprek in het Torentje. Haar nieuwe boek De gelabelde werd genomineerd voor de Jan Hanlo Essayprijs. Als freelancer schreef Dilara onder andere voor de Correspondent en de Groene Amsterdammer over polarisatie. Foto: Ebru Aydin.

Wat maakt ons tot morele wezens? Hoe weten we wat het juiste is? En bestaan er in deze tijd van individualisering nog universele waarden?

Lang gold godsdienst als de belangrijkste grondslag voor de moraal, maar in de afgelopen eeuwen is wetenschap steeds belangrijker geworden in ons denken over goed en kwaad. Met name de spectaculaire inzichten uit de evolutiebiologie dwingen ons om anders naar ethische kwesties te kijken. De Duitse filosoof Hanno Sauer vertelt het verhaal van ons geweten, vanaf het ontstaan van ons vermogen om samen te werken vijf miljoen jaar geleden tot de polarisatie die ons vandaag in de greep houdt. Op briljante wijze laat hij zien welke biologische, culturele en historische ontwikkelingen onze morele waarden hebben gevormd, juist op het moment van misschien wel hun grootste crisis. Let op: voertaal Engels.

—

Hanno Sauer doceert ethiek aan de Universiteit Utrecht. Hij is de auteur van talrijke essays en verschillende wetenschappelijke werken en geeft regelmatig lezingen in Europa en Noord-Amerika. Sauer woont in Düsseldorf. Hij is ontvanger van de Early Career Award van de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen.

Volgens veel denkers leven we nu in het 'antropoceen', een tijdperk waarin de mens het aangezicht van de aarde bepaalt. De Australisch filosoof Glenn Albrecht stelt het 'symbioceen' voor, een tijdperk waarin mens en natuur in afhankelijkheid samenleven met wederzijds voordeel, een symbiose. Hiertoe dienen we over te schakelen op natuurlijke productieprocessen en afbreekbare producten. 

Om de transitie van het antropoceen naar het symobioceen te stimuleren verzon Albrecht nieuwe woorden voor de relatie van mensen met de natuur. Zoals 'endefilia', de liefde voor wat jouw natuurlijke omgeving uniek maakt, zoals Nederlanders een liefde voor het polderlandschap kunnen voelen. Of solastalgie, de pijn van het verlies van de vertroosting (solace) die een thuis biedt en 'tierrafurie', boosheid over de vernietiging van de natuur. Let op: voertaal Engels.

—

Glenn Albrecht is emeritus hoogleraar duurzaamheid aan de Murdoch University in West-Australië en noemt zichzelf tegenwoordig milieufilosoof. Hij schreef onder meer Earth Emotions: New Words for a New World met nieuwe woorden om de emoties te kunnen beschrijven die worden ervaren in het antropoceen. Recent is dit boek vertaald, zie Aarde-emoties, een nieuwe taal voor een nieuwe wereld Kijk hier naar een aflevering van Tegenlicht over zijn gedachtegoed. Foto: Doug Gimesy

Zo makkelijk als men zegt dat lichaam en geest twee verschillende dingen zijn, zo graag beweert men, binnen en buiten de gezondheidszorg, dat lichaam en geest altijd samenwerken, dat ze op elkaar inwerken. Positieve gedachten kunnen immers een gunstig effect hebben op fysiek welbevinden, en omgekeerd kan bepaalde fysieke activiteit een gunstig effect hebben op bijvoorbeeld je stemming. Deze veronderstelde wisselwerking tussen lichaam en geest wordt al gauw ‘holisme’ genoemd omdat het dan om de mens als geheel zou gaan.

Volgens Jenny Slatman is dit geen holisme, maar 'optelisme'. Geestelijke en lichamelijke factoren worden bij elkaar opgeteld, nadat ze eerst uit elkaar getrokken zijn. Op basis van ideeën van Merleau-Ponty, Goldstein, Young en Ahmed laat zij zien dat we pas van holisme kunnen spreken als we uitgaan van de relatie tussen mensen, hun omgeving en situatie. Deze verschuiving in denken over mens-zijn – een verschuiving van individu naar relatie – gaat samen met een verschuiving van “ik denk” naar “ik kan”. Dat wat wij wel of niet kunnen, wordt niet zomaar bepaald door een ziekte of beperking in een individueel lichaam of in individuele gedachtes en gevoelens. Kunnen en niet-kunnen worden bepaald door de mate waarin lichamen wel of niet in hun (materiële) wereld passen.

—

Jenny Slatman is hoogleraar Medical & Health Humanities aan Tilburg University. Zij publiceerde onder meer Vreemd Lichaam, over medisch ingrijpen en persoonlijke identiteit en vertaalde werk van Merleau-Ponty. Voor haar werk ontving ze een VIDI- en een VICI-beurs. Recent publiceerde ze Nieuwe Lichamelijkheid, een fundamenteel andere blik op gezondheid, ziekte, beperkingen en sociale uitsluiting.

De nieuwe filosofische stroming van de objectgeoriënteerde ontologie (OOO) biedt een radicale herziening van de manier waarop we de werkelijkheid begrijpen. Ze maakt een einde aan de bevoorrechte positie van de mens binnen de filosofie zoals die tot zelfs in het denken van postmoderne filosofen als Foucault en Derrida heeft doorgewerkt. Wat als de mens niet de maat is van alle dingen, maar slechts een ‘object’, even belangrijk als alle andere objecten?

In zijn standaardwerk Objectgeoriënteerde ontologie biedt Graham Harman een omvattend en fascinerend overzicht van deze nieuwe filosofische stroming. Met zijn radicaal nieuwe opvatting van objecten plaatst hij OOO tegenover de grote filosofische tradities van de twintigste eeuw.

Harman wordt geïnterviewd door Jeroen de Ridder en zal daarna kort in debat gaan met Emanuel Rutten.

—

Graham Harman is de bekendste vertegenwoordiger van het 'speculatief realisme', een filosofische stroming die rond de millenniumwisseling opkwam. Speculatief realisten proberen met innovatieve metafysische systemen nieuwe perspectieven op de realiteit te genereren. Harmans versie daarvan, de objectgeoriënteerde ontologie (OOO), is sinds haar ontstaan mateloos populair. 

Emanuel Rutten brengt zijn, o.a. in zijn boek ‘Contra Kant’ ontwikkelde, ‘wereld-voor-ons' kennisleer in, wat een specifieke vorm is van het correlationisme waar OOO zich tegen afzet. Rutten is universitair docent aan de VU en houdt zich ondermeer bezig met kennisleer en metafysica.

Horrorfilms zijn onverminderd populair. Volgens ‘horrorprofessor’ Dimitri Goossens is dat niet voor niets en kunnen we leren van horror. In een maatschappij waar de dood op een afstand staat kan horror ons leren ermee om te gaan. Daarnaast geeft horror inzicht in de maatschappij en onszelf. Zo staan zombies voor een kritiek op consumentisme en is het opvallend dat veel monsters vrijwel onsterfelijk zijn. Aan de hand van filosofen als Bataille, Nietzsche, Kristeva en Foucault verkent Goossens de horror, ze biedt ons nieuwe en verhelderende inzichten in ons mens-zijn en onze sterfelijkheid. Dimitri Goossens word geïnterviewd door Marthe Kerkwijk.

—

Dimitri Goossens is filosoof en historicus. Hij is als docent verbonden aan het Koninklijk Conservatorium Antwerpen. Zijn onderzoek richt zich op de relatie tussen doodsbesef, kunst en cultuur, en religie. Hij publiceerde onlangs In de ogen van Medusa, Filosofie en de duistere spiegel van horror. Als ‘horrorprofessor’ is hij een veelgevraagde gast in de media. Foto: Augusto Santaella.

Toen Greta Thunberg wereldleiders op de Verenigde Naties toesprak met een vlammend 'How dare you!' vonden diverse commentatoren haar arrogant. Maar is dat terecht? Wanneer is iemand arrogant? Dit oordeel lijkt te maken te hebben met houding en toon, maar ook leeftijd of maatschappelijke positie. Zo vinden veel ouderen jongeren arrogant. Suzanne Roes doet onderzoek naar dit fenomeen en stelt onder meer dat we soms niet arrogant worden gevonden omdat we op anderen neerkijken, maar omdat we weigeren om naar bepaalde mensen op te kijken. 

—

Suzanne Roes is schrijver en filosoof, verbonden aan de Universiteit Antwerpen en doet onderzoek naar arrogantie, de politiek rondom vruchtbaarheid en muziekfilosofie. 

Er is in Nederland een DNA-databank waarin momenteel profielen zijn opgeslagen van zo'n 400.000 slachtoffers, verdachten en veroordeelden. Moet er ook een databank komen met profielen van alle Nederlanders? Hier is discussie over, maar de praktijk lijkt deze vraag in te halen. Want als maar 2% van de Nederlandse bevolking toestemming geeft om hun DNA in een voor de politie toegankelijke commerciële databank op te slaan, zijn 99% van alle Nederlanders te achterhalen via stamboomonderzoek.

En de ontwikkelingen gaan nog verder: het wordt steeds makkelijker om 'omgevings-DNA' te analyseren. Je laat namelijk overal waar je komt kleine DNA-sporen achter in de lucht van de ruimtes waar je verblijft of op voorwerpen die je aanraakt. Volgens Nina de Groot gaan de ontwikkelingen in DNA-analyse technieken zo snel dat we ons af kunnen vragen of we de besluiten daarover nog wel aan de individuele burger kunnen overlaten. Aan welke regels moet opsporing via DNA-testbedrijven gebonden zijn?  Wat is nog de relevantie van de toestemming van een kleine groep mensen als we allemaal opspoorbaar zijn? En als ons DNA overal om ons heen in de lucht zweeft, van wie is ons DNA dan nog?

—

Nina de Groot is arts en promovendus bio-ethiek aan de Vrije Universiteit Amsterdam.

The 'situationists' and 'provo' were artistic-political movements, important for Amsterdam’s reputation as a Mecca of counter-culture in the second part of the last century. The situationists opposed what they percieved as 'the spectacle society': the rise of mass culture and consumerism that kept people from demanding real freedom. Provo engaged in all types of anarchist activities to loosen up the stiff morals and to change the political power structure. Both movements had high hopes of the influence of art, but finally got disappointed. 

Nowadays the global rise of authoritarianism again urges artistic movements to engage themselves with politics. They develop artistic strategies similar to the situationists an provo's. What were the esthetic strategies of situationists and provo? How do contemporary artists relate to this? Can engaged art have an important influence on society? Dora Longo Bahia is interviewed by Marc van Dijk. This interview is made possible by NIAS, Netherlands Institute for Advanced Study.

—

Dora Longo Bahia is artist and professor Visual Arts at the University of São Paulo, Brazil and in the spring of 2024 a fellow at research institute NIAS, the Netherlands Institute for Advanced Study.

Vanaf de eeuwwisseling veranderen politici onder invloed van Pim Fortuyn hun taal. Geen mistige formuleringen meer, geen jargon: duidelijkheid. Geert Wilders blinkt erin uit. De gevolgen voor de democratie zijn groot. Het bestel vereist matiging terwijl duidelijkheid juist radicalisering stimuleert. Het ene taboe na het andere sneuvelt, grondrechten staan ter discussie, het parlement zelf en de democratische rechtsstaat. Steeds geeft Wilders de aanzet, en andere partijen voegen zich naar hem ondanks hun bezwaren. Den Haag omarmt zijn aandachtspolitiek en spektakelleegte. Meeus laat aan de hand van Machiavelli zien hoe duidelijkheid bevordert dat de naoorlogse politieke orde bezwijkt, met chaos als resultaat. Tom-Jan Meeus wordt geïnterviewd door Lamyae Aharouay, politiek journalist bij NRC.

—

Tom-Jan Meeus is journalist bij NRC Handelsblad. Hij was er politiek chroniqueur, columnist, correspondent in de VS en onderzoeksjournalist. Hij leverde eerder bijdragen aan onder meer Buitenhof en het Amerikaanse Politico. Hij ontving de Anne Vondelingprijs voor politieke journalistiek. Hij werd geciteerd door onder meer The New York Times, The Economist, de BBC en CNN.

Wordt er wel eens niet naar je geluisterd omdat je vrouw, jong, van kleur bent of dat mensen anderszins een vooroordeel over jou hebben? Dan is er volgens de Britse filosoof Miranda Fricker sprake van kennisonrecht. Sigrid Wallaert schreef hierover de eerste publicatie in het Nederlands. Ze focust daarin specifiek op vrouwelijke woede. Wallaert gaat dieper in op de twee types van kennisonrecht: getuigenisonrecht en interpretatieonrecht. Ze laat zien hoe deze twee vormen van onrecht ervoor zorgen dat kwade vrouwen niet serieus genomen worden.

—

Sigrid Wallaert werkt als FWO-onderzoeker aan de vakgroep Wijsbegeerte en Moraalwetenschap van de Universiteit Gent. Ze publiceerde onlangs Kwaad spreken. Wie gelooft de boze vrouw? waarin zij het gedachtegoed van Fricker uitlegt en laat zien hoe dit in de maatschappij op allerlei plekken een rol speelt.

Franciscus van de Enden (1602- 1674) is een van meest bijzondere èn meest onderschatte Nederlandse filosofen. Niet alleen bevatten zijn geschriften vrijwel alle ideeën waar Spinoza later beroemd mee zou worden, hij ontwierp ook een utopische maatschappij, gestoeld op democratische principes. Daarvoor haalde hij inspiratie bij inheemse groepen die onder meer de dictatoriale macht van keizers en koningen in het westen afwezen. In Het begin van alles beschrijven David Graeber en David Wengrow hoe Rousseau werd beïnvloed door de reisverhalen van kolonisten over de inheemse bevolking in Noord- en Zuid-Amerika. Erno Eskens vertelt hoe de inheemse groepen aan de wieg stonden van de westerse democratie en de verlichting, alsook over het bijzondere leven en werk van Franciscus van den Enden, die daad bij woord voegde en uiteindelijk terechtgesteld werd voor een moordcomplot op Lodewijk XIV, de zonnekoning.

—

Erno Eskens is (dier)filosoof, politicoloog, auteur, uitgever bij Noordboek en voorzitter van Vereniging Het Spinozahuis. Hij is gepromoveerd op de geschiedenis van het denken over dieren en geeft veel lezingen over dit onderwerp, zie www.ernoeskens.nl. Foto: Lotte Middendorp.

Visies in de politiek botsen soms hard, maar toch moeten er compromissen gesloten worden met respect voor elkaars wereldbeeld. Recent lijkt het politieke debat echter te verharden. Hoe kunnen we die ontwikkeling doorbreken? De rol van de ‘schelm’ biedt wellicht uitkomst. Al eeuwenlang kennen diverse culturen de figuur van de schelm, zoals de spin Anansi of Hermes, de boodschapper van de Griekse goden. Deze schelm onttrekt zich aan de normale codes, speelt met waarheid en leugen, creëert chaos met ironie, en schept juist daardoor lucht. In de Nederlandse cultuur kennen we uit de middeleeuwen al de vos Reinaert en recent heeft het ministerie van OCW zelfs een 'hofnar' aangesteld om op kritische wijze de macht te bevragen. 

Merel Talbi verkent de vraagt of we meer schelmen nodig hebben in politiek, media en het publieke debat om onze vastgeroeste posities op te schudden en weer naar elkaar te leren luisteren. In de schelm ziet ze een voorbeeld van parrèsia, Michel Foucaults begrip voor het spreken van waarheid tegen de macht. Door sociale conventies en machthebbers uit te dagen, toont de parrèsiastische schelm ons onze vooronderstellingen en hypocrisie, en laat hij zien dat we ons ook op een andere manier tot elkaar kunnen verhouden. Brengt schelmenpolitiek ons in deze roerige tijden weer nader tot elkaar?

—

Merel Talbi is promovendus aan de faculteit Filosofie van de VU, waar ze onderzoek doet naar (politieke) deliberatie en dialoog. Daarnaast is ze docent bij het Instituut voor Interdisciplinaire Studies van de UvA. 

Er is veel geweld en leed op de wereld en om ons heen. Wij als mensen zijn hiertegen vaak niet zo goed bestand, zodat we allerlei getraumatiseerde, disfunctionele en anti-sociale gedragspatronen ontwikkelen. Zitten we zo niet vast in een vicieuze cirkel? In deze poëtische lezing probeert spoken word artiest Lev Avitan dit te duiden en denkt hij na over een mogelijke uitweg, gebaseerd integratie van 'dekoloniale imaginairen' en liefdes-ethiek....

—

Lev Avitan is spoken word artiest, schrijver, publiek denker en politiek filosoof. Vanuit scherpe en kritische invalshoeken weet hij zijn eigen levenservaringen in woorden te vangen en te verbinden aan maatschappelijke debatten. Hij stond met zijn werk op Lowlands, Down the Rabbit Hole, Tivoli Vredenburg en Paradiso. Hij maakte diverse producties met omroep HUMAN, waaonder een spoken word film. 

Gouden Griffelwinnaar Yorick Goldewijk schreef De chaos in Lois, het kinderfilosofieboek van de Stichting Maand van de Filosofie. Het is een ontroerend en grappig verhaal over een meisje met chaos in haar lijf en een jongen met chaos in zijn hoofd. Yorick Goldewijk en kinderfilosoof Paulien Hilbrink worden geïnterviewd over het boek, de chaostheorie, maar ook over het belang van kinderfilosofie: gaan kinderen anders met chaos om als ze er over gefilosofeerd hebben? Interviewer: Eveline Groot.

—

Yorick Goldewijk debuteerde met het kinderboek Billy Extra Plankgas, dat in de pers al snel werd vergeleken met het werk van Roald Dahl. Zijn grote doorbraak kwam met Films die nergens draaien, waarvoor hij in 2022 de Gouden Griffel won. In 2023 verscheen Duizend & ik, een boek voor jongeren.

Paulien Hilbrink volgde na de pabo en een studie filosofie aan de UvA de jaaropleiding Filosoferen met kinderen aan de ISVW. Hilbrink is bestuurslid van het Centrum voor Kinderfilosofie Nederland (CKN) en filosofeert met groepen kinderen in het basisonderwijs. Ze is tevens docent Filosoferen met Kinderen en Jongeren op de Hogeschool voor Toegepaste Filosofie.

In de muziek wordt veel geflirt met chaos. Is het niet de drang naar experiment en risico of de grote emoties die chaos teweeg kan brengen, dan zijn het wel de levens van muzikanten en componisten die vaak chaotisch en niet zelden tragisch zijn. Noortje Vredeveld geeft een intiem klassiek gitaarconcert met variaties op het thema 'chaos'.

—

Noortje Vredeveld rondde haar bachelor aan het Conservatorium van Amsterdam cum laude af en besloot haar masterdiploma met een 9. Ze studeerde bij gerenommeerde gitaristen Johannes Möller en Lex Eisenhardt en volgde masterclasses bij Grammy winnaar Jason Vieaux en flamencogitarist Eric Vaarzon Morel. Regelmatig treedt ze op bij Radio 4, de Uitmarkt, gitaarfestivals en diverse concertlocaties in het hele land. Foto: Tobias Fortgens

Recent is er een opmerkelijke herwaardering van klassieke denkers. In hun boek Werelddenkers Een nieuwe geschiedenis van de filosofie, tot aan Descartes noemen Gerard Drosterij en Bob van Geffen dit ‘nieuwklassiek'. Tijdens dit klassiek filosofisch spreekuur kan het publiek een filosofische stelling voorleggen aan de auteurs. Deze zullen dan de antwoorden van klassieke denkers geven. Ook kan alleen de naam van een denker genoemd worden, waarna wordt ingegaan op de belangrijkste gedachten en de actuele waarde van deze denker. 

—

Gerard Drosterij is politiek filosoof. Hij is coördinator van de Fontys minor Filosofie en ethiek, en medeoprichter van De Eendagsschool, een filosofische leergemeenschap van en voor jongeren uit het beroepsonderwijs. Hij publiceerde diverse boeken en vele artikelen en was columnist voor Metro, Wegener, BNR Nieuwsradio en De Volkskrant.

Bob van Geffen is theoloog en filosoof. Hij was actief in het jongeren- en vormingswerk, bestuurder van diverse kerkelijke instellingen en docent in o.a. het beroepsonderwijs. Over die werkzaamheden heeft hij meermaals gepubliceerd. Hij is medeoprichter van De Eendagsschool.

We handelen in de wereld op basis van onze overtuigingen en denkkaders. In een stabiele wereld gaat dit prima, maar in een snel veranderende wereld gebruiken we dan strategieën die steeds minder goed werken. In deze oefening in praktische filosofie gaan we onze diepe aannames onderzoeken en radicaal veranderen. Een veelheid aan nieuwe perspectieven kan ons helpen, om soepel en speels in een chaotische wereld te bewegen.

—

Karim Benammar is filosoof gespecialiseerd in transformerend denken, en geeft lezingen en workshops aan bedrijven en organisaties. Hij heeft filosofie gestudeerd in Engeland, Amerika en Japan, gedoceerd aan de universiteit van Kobe en was lector aan de Hogeschool van Amsterdam. Hij is auteur van Overvloed (2005), Reflectietools (2006), Reframing – the art of thinking differently (2012) en Denken over geld en waarde (2013).

Filosofische fietstour door Amsterdam centrum: Descartes, Hobbes, Spinoza en Locke
In het centrum van Amsterdam liggen op historische plekken 'filosofietegels' met daarop beroemde uitspraken van filosofen als Descartes, Hobbes, Spinoza en Locke. Fiets mee met filosoof Nanda van Bodegraven en hoor onder meer hoe de gedachten van Spinoza de wereld veranderden, terwijl je op de plek staat waar Spinoza ooit met zijn vrienden debatteerde en zijn ideeën ontwikkelde. De relatieve vrijheid van toen heeft een gigantische impact gehad die vandaag nog steeds doorwerkt. Na de fietstour zul je met andere ogen naar Amsterdam kijken. Eerdere deelnemers aan deze rondleiding geven gemiddeld 4,6 van 5 sterren.

Filosoof Nanda van Bodegraven is initiatiefnemer van de filosofietegels. Deze fietstour wordt aangeboden door de Amsterdamse Spinoza Kring. De filosofietegels zijn mede mogelijk gemaakt door het Humanistisch Verbond en de gemeente Amsterdam.

Wil je meefietsen? De fietstour van 20:00 is vol, maar voor 22:00 is nog plek. Meld je hiervoor nu aan door een mail te sturen naar martijn@seriousculture.nl. Na bevestiging van deelname (wees er snel bij, er is beperkt plek!), kom je op het gereserveerde tijdstip naar de ingang van de OBA voor een fietsrondleiding van 45 minuten. Je bent op tijd terug voor het volgende onderdeel van de Nacht. Je dient zelf een fiets mee te brengen. Heb je geen fiets? In het nabijgelegen Centraal Station kun je een OV-fiets huren voor 4,55. Daarvoor moet je wel een OV-fietsabonnement hebben. Dit abonnement is gratis en dient vooraf op een persoonlijke OV-chipkaart geladen te worden. Je kunt met één OV-abonnement maximaal 2 fietsen huren. Voor meer informatie, zie www.ns.nl/deur-tot-deur/ov-fiets

De Jonge Denkers zijn filosofieleerlingen uit het Voortgezet Onderwijs die zich uitspreken over de actualiteit. Elk jaar wijst een deskundige jury acht Jonge Denkers aan die de beste columns hebben ingezonden. Jonge Denkers Suzanna Kooijman en Veerle Hoegaerts zullen een column voordragen.

De Jonge Denkers is een initiatief van de Vereniging Filosofiedocenten Voortgezet Onderwijs, uitgeverij Lemniscaat en Stichting Maand van de Filosofie.

Tijdens deze Nacht van de Filosofie bieden sommelier en filosoof Casper Vuurmans en dichter en cultuurwetenschapper Lonneke van Heugten een poëtisch en smaakvol experiment.

Aan de hand van wijn onderzoeken we met elkaar hoe we structuur aanbrengen en taal geven aan de veelheid van ervaringen die onze zintuigen opnemen. Kunnen we ons inbeelden dat we de chaos van alle prikkels laten bestaan, wat komt daar uit voort? Daarbij onderzoeken we vooral smaak en reuk, die we vaak verwaarlozen omdat deze vaak aan ordening ontsnappen.

Is het mogelijk om deze structuren op een speelse, poëtische manier zichtbaar, voelbaar en misschien zelfs veranderbaar te maken? Kortom, een zintuiglijke ervaring met wijn en poëzie, in goed gezelschap.

I.v.m. het beperkte aantal plekken is het noodzakelijk je vooraf aan te melden. Dat kan via deze link. Er zijn twee rondes om 21.00u óf om 23.00u. Een ronde duurt 50 minuten. Op verzoek is een alcoholvrij alternatief mogelijk.

—

Lonneke van Heugten is poëet-performer, stadsdichter van Alkmaar en cultuurwetenschapper. Ze schrijft haar proefschrift (ASCA en Theaterwetenschap, UvA) over de performativiteit van Europese cultuurpolitiek in theatersamenwerkingen, en vice versa. Het TIN bekroonde haar scriptie Theatre as a Vortex of Behaviour (Tectum Verlag, 2013) met de Theaterscriptieprijs. Als De Nachtvlinder laat Lonneke poëzie ontpoppen inwoordkunstprojecten en events. Ze ondertekent haar poëzie met Apollonia.

Casper Vuurmans is wetenschapsfilosoof en sommelier. Tijdens zijn studie wijsbegeerte aan de UvA onderzocht hij de rol van subjectiviteit in de recente geschiedschrijving. Hij werkt al bijna twintig jaar in diverse gerenommeerde restaurants en organiseert sinds 2016 maandelijks Het Filosofisch Diner in Amsterdam. Bovendien onderzoekt hij filosofische inzichten door de lens van eten en wijn.

Boekhandel Athenaeum zal aanwezig zijn met een ruime gesorteerde boekenmarkt en diverse sprekers op de Nacht zullen signeren.

Wat is het juiste moment? Hoe verhouden angst en wil zich tot elkaar? Wat maakt iemand moedig?

Wees welkom bij een Filosofisch Speeddate waar je leert denken over je denken. In een kort filosofisch gesprek word je begeleid in het vraagstuk dat jou interesseert, via een onderzoek van je denken over dat vraagstuk, naar een vraag die bevrijdt. Deze vraag krijg je na afloop mee om nog een tijdje (of een leven lang) op te kauwen. Een vraag om vrijer van te worden dus. Én wijzer.

Wij plakken geen pleisters, zijn niet van het oplossen, maar van het blootleggen. Naast de kassa staat een speeddateregisseur waar je je aan kunt melden voor deze bijzondere ontmoeting.